Sau quá trình tinh gọn bộ máy hành chính, chuyển đổi số xã, phường đang diễn ra mạnh mẽ trên khắp cả nước. Đây là bước tiến quan trọng trong việc xây dựng chính quyền 2 cấp hiện đại, gắn liền với Đề án 06 của Chính phủ. Hãy cùng FSI tìm hiểu cách chuyển đổi số đang thay đổi diện mạo xã, phường trên khắp cả nước.
Chuyển đổi số xã phường – bước tiến tất yếu trong chính quyền hai cấp
Sau quá trình tinh gọn bộ máy hành chính, Việt Nam đang từng bước vận hành mô hình chính quyền hai cấp – cấp tỉnh và cấp xã, phường. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số xã, phường trở thành nhiệm vụ trọng tâm, là “cánh tay nối dài” giúp triển khai Đề án chuyển đổi số quốc gia và Đề án 06 của Chính phủ đến tận cơ sở.
Mục tiêu không chỉ là đưa công nghệ vào hoạt động hành chính, mà còn đổi mới tư duy quản trị, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp, hướng tới nền hành chính công khai – minh bạch – hiện đại.
Vai trò của cấp xã, phường trong hành trình chuyển đổi số
Nếu cấp Trung ương và cấp tỉnh chịu trách nhiệm hoạch định chiến lược, thì cấp xã, phường chính là nơi chính sách đi vào thực tiễn. Mỗi xã, phường là “tế bào” của hệ thống hành chính, trực tiếp tiếp xúc và giải quyết nhu cầu của người dân hàng ngày.
Do đó, chuyển đổi số cấp cơ sở không chỉ là việc đầu tư hạ tầng công nghệ, mà còn là nền tảng để hình thành chính quyền gần dân, phục vụ dân và lấy dân làm trung tâm.
Ba trụ cột của chuyển đổi số cấp xã, phường
Theo định hướng trong Kế hoạch chuyển đổi số Hà Nội và Kế hoạch chuyển đổi số năm 2025 của nhiều địa phương, mô hình chuyển đổi số cấp xã, phường được triển khai dựa trên ba trụ cột cốt lõi, bảo đảm chuyển đổi đồng bộ từ bộ máy hành chính tới đời sống cộng đồng.
1. Chính quyền số cấp cơ sở
Đây là nền tảng quan trọng nhất, hướng tới bộ máy hành chính tinh gọn – minh bạch – phục vụ. Chính quyền xã/phường vận hành trên môi trường số với hồ sơ điện tử, ký số, họp trực tuyến, hệ thống quản lý điều hành thống nhất và dữ liệu liên thông giữa xã – huyện – tỉnh. Mục tiêu là rút ngắn quy trình, giảm giấy tờ và nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.
2. Kinh tế số địa phương
Kinh tế số ở cấp xã, phường tập trung vào số hóa hoạt động sản xuất – kinh doanh, hỗ trợ hộ kinh doanh nhỏ lẻ, HTX, doanh nghiệp địa phương ứng dụng thương mại điện tử, thanh toán không tiền mặt, quản trị số. Qua đó, địa phương có thêm động lực tăng trưởng mới, góp phần hình thành hệ sinh thái kinh tế số rộng hơn ở cấp quận/huyện.
3. Xã hội số trong cộng đồng dân cư
Xã hội số được xây dựng trong từng gia đình, tổ dân phố thông qua việc thúc đẩy người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến, thanh toán số, ứng dụng y tế – giáo dục số, nền tảng phản ánh hiện trường… Tổ công nghệ số cộng đồng đóng vai trò hướng dẫn, lan tỏa kỹ năng số, giúp người dân tiếp cận công nghệ một cách bình đẳng và thuận tiện hơn.
Tìm hiểu thêm về: Xu hướng chuyển đổi số trong dịch vụ công
Thực trạng và cơ hội chuyển đổi số xã, phường hiện nay
Nhà nước đang chỉ đạo chuyển đổi số nhanh chóng, quyết liệt trên cả nước
Đảng và Nhà nước liên tục chỉ đạo và vào cuộc nhanh chóng, quyết liệt trong tiến trình chuyển đổi số cấp xã, phường. Minh chứng là các văn bản chỉ đạo kịp thời như Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Đề án 06, Quyết định số 942/QĐ-TTg,… Các hội nghị, hội thảo cũng được tổ chức thường xuyên nhằm hỗ trợ cho các địa phương trong chuyển đổi số.
Đó chính là những minh chứng thể hiện sự quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước với khát vọng lớn, tầm nhìn chiến lược, tư duy đột phá, tận dụng tối đa thời cơ, thuận lợi do cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại để thực hiện chuyển đổi số quốc gia thành công.
Chuyển đổi số xã phường đang đạt được kết quả tích cực
Theo ông Lê Anh Tuấn – Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), tính đến quý II/2025, xếp hạng Chính phủ số của Việt Nam tăng 15 bậc, lên vị trí 71/193 quốc gia, vùng lãnh thổ. Tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình tính đến tháng 7/2025 đạt 39,85% (khối Bộ 51,85%, khối tỉnh 15,08%), tăng 4,24% so với năm 2024. Trên phương diện xã hội số, đã cấp 17,5 triệu căn cước công dân, 64 triệu tài khoản VNeID với 48 tiện ích, ghi nhận 1,5 triệu lượt sử dụng mỗi ngày.
Đặc biệt, Hà Nội hiện là địa phương tiên phong trong chuyển đổi số cấp cơ sở. Thành phố đã triển khai nhiều mô hình thí điểm hiệu quả như ứng dụng “Công dân Thủ đô số – iHaNoi”, Sổ sức khỏe điện tử, cấp lý lịch tư pháp qua VNeID. Đặc biệt, việc phân cấp 597 thủ tục hành chính xuống xã, phường đã giúp chuyển đổi số thực sự đi vào đời sống người dân và hoạt động của chính quyền cơ sở.
Thách thức trong quá trình chuyển đổi số cấp xã, phường
Dù cơ hội mở ra rất lớn với hạ tầng số quốc gia ngày càng hoàn thiện và nhiều mô hình thí điểm thành công, chuyển đổi số cấp xã, phường vẫn đối mặt không ít rào cản thực tế.
Thiếu nhân lực chuyên môn và kỹ năng công nghệ
Một trong những thách thức lớn nhất trong chuyển đổi số cấp xã, phường hiện nay là sự thiếu hụt nhân lực công nghệ có chuyên môn. Ở nhiều địa phương, đội ngũ cán bộ phụ trách chuyển đổi số vẫn chủ yếu là kiêm nhiệm, phải đảm nhận thêm nhiệm vụ ngoài chuyên môn, trong khi chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về công nghệ thông tin, quản trị dữ liệu hay vận hành các hệ thống số.
Do thiếu nền tảng chuyên môn, việc triển khai các phần mềm dùng chung, xử lý dữ liệu, bảo đảm an toàn thông tin hoặc hỗ trợ người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến thường gặp nhiều vướng mắc.
Thực trạng này đang tạo ra “điểm nghẽn” trong triển khai chuyển đổi số ở cơ sở, đặc biệt khi khối lượng dữ liệu và số lượng dịch vụ số ngày càng tăng. Việc bồi dưỡng nhân lực công nghệ bài bản cho cấp xã, phường vì vậy trở thành yêu cầu cấp thiết để bảo đảm tính bền vững của quá trình chuyển đổi số.
Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ
Không ít địa phương, đặc biệt là vùng nông thôn, miền núi, đang thiếu hạ tầng công nghệ thông tin đạt chuẩn. Khi hạ tầng chưa được đầu tư đồng bộ, việc triển khai các nền tảng như quản lý văn bản điện tử, họp trực tuyến, ký số hay dịch vụ công mức độ 4 gần như không thể thực hiện hiệu quả.
Nguồn lực tài chính hạn chế
Chuyển đổi số là một quá trình dài hạn, đòi hỏi kinh phí đáng kể để đầu tư hạ tầng, phần mềm và đào tạo nhân lực. Tuy nhiên, ngân sách cấp xã, phường thường hạn hẹp và phụ thuộc vào cấp trên, nên rất khó để chủ động triển khai đồng bộ.
Nhiều dự án chuyển đổi số tại cơ sở phải thực hiện theo mô hình “tận dụng nguồn lực sẵn có”, dẫn đến tình trạng manh mún, thiếu tính kế thừa và khó duy trì lâu dài.
Người dân chưa quen với công nghệ số
Mặc dù tỷ lệ người dân sử dụng smartphone ngày càng cao, nhưng ở nhiều vùng, thói quen làm việc giấy tờ vẫn phổ biến. Người dân chưa quen với việc nộp hồ sơ, tra cứu thông tin, hoặc thanh toán trực tuyến. Sự e dè này cũng khiến cho việc thúc đẩy dịch vụ công trực tuyến gặp nhiều rào cản.
Giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số cấp xã, phường hiệu quả và bền vững
Sau khi nhận diện những khó khăn và thách thức, việc xây dựng lộ trình chuyển đổi số cho cấp xã, phường cần được triển khai đồng bộ với định hướng, chính sách cụ thể, cùng các công cụ phù hợp với năng lực địa phương.
Tăng cường năng lực số cho đội ngũ cán bộ địa phương
Một trong những yếu tố quyết định thành công của chuyển đổi số cấp xã, phường là con người. Cần chú trọng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số cho cán bộ, công chức, đặc biệt là năng lực khai thác, vận hành các nền tảng số, quản lý dữ liệu và xử lý công việc trực tuyến. Việc này không chỉ giúp họ thích ứng với công nghệ mà còn tạo ra tư duy quản lý hiện đại, minh bạch và hiệu quả hơn.
Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương nhằm nâng cao kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ trên toàn quốc. Chương trình Chuyển đổi số quốc gia (Quyết định 749/QĐ-TTg, ngày 03/6/2020) xác định rõ yêu cầu đào tạo nhân lực số, nhấn mạnh việc cập nhật kiến thức về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây… Đây là nền tảng để cán bộ địa phương được tiếp cận và hiểu đúng về công nghệ mới.
Tiếp đó, Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021–2025 (Quyết định 942/QĐ-TTg) đã đưa yêu cầu bắt buộc về “tích hợp kỹ năng số vào chương trình bồi dưỡng cán bộ, công chức”. Chiến lược này giúp góp phần tạo ra lộ trình đào tạo bài bản, từ sử dụng dịch vụ công trực tuyến, quản lý hồ sơ điện tử đến vận hành hạ tầng dữ liệu.
Đặc biệt, Nghị định 171/2025/NĐ-CP về đào tạo, bồi dưỡng công chức tiếp tục mở rộng nội dung học tập, bổ sung kiến thức về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và kỹ năng số như một yêu cầu thiết yếu. Đây là bước tiến quan trọng giúp đội ngũ cán bộ cấp xã, phường sớm thích ứng với mô hình chính quyền số.
Nhiều địa phương hiện nay đã tích cực đã triển khai hiệu quả. Chẳng hạn:
- Hà Nội tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng số cho cán bộ xã/phường gắn với vận hành nền tảng “Công dân Thủ đô số – iHaNoi”.
- Bình Phước đào tạo rộng rãi kỹ năng sử dụng dữ liệu, ký số và xử lý hồ sơ trực tuyến cho cán bộ các xã vùng sâu, vùng xa.
- Đà Nẵng đưa nội dung kỹ năng số vào chương trình bồi dưỡng công chức hằng năm, gắn với vận hành Trung tâm Điều hành đô thị thông minh.
Những chương trình này cho thấy khi cán bộ cấp cơ sở được trang bị đầy đủ năng lực, chuyển đổi số xã, phường sẽ được triển khai thống nhất, giảm sai sót và tăng hiệu quả phục vụ người dân, đúng với mục tiêu “lấy người dân làm trung tâm” mà Chính phủ đặt ra.
Xây dựng hạ tầng số đồng bộ, ổn định
Hạ tầng mạng, trung tâm dữ liệu, hệ thống bảo mật và các thiết bị đầu cuối cần được đầu tư và nâng cấp đồng bộ. Đây là nền tảng để các dịch vụ công trực tuyến, hệ thống quản lý và các ứng dụng số vận hành trơn tru, hạn chế tình trạng “chuyển đổi số hình thức” – có phần mềm nhưng không thể khai thác hiệu quả.
Chuẩn hóa và tích hợp dữ liệu dùng chung
Việc quản lý dữ liệu hiện vẫn còn phân tán giữa các phòng ban và cấp hành chính. Để tạo ra hệ sinh thái số thống nhất, các xã, phường cần thực hiện chuẩn hóa quy trình nhập liệu, số hóa tài liệu giấy, và kết nối dữ liệu liên thông với cơ sở dữ liệu cấp huyện, tỉnh. Khi dữ liệu được số hóa, cập nhật và quản lý tập trung, công tác hành chính, thống kê, báo cáo trở nên nhanh chóng và chính xác hơn.
Ứng dụng các nền tảng số thiết thực
Các địa phương nên ưu tiên triển khai những nền tảng có tính ứng dụng cao và dễ tiếp cận, như hệ thống quản lý văn bản, cổng dịch vụ công trực tuyến, phần mềm quản lý một cửa điện tử, hay các giải pháp lưu trữ, quản lý hồ sơ tài liệu điện tử. Việc lựa chọn giải pháp cần căn cứ vào nhu cầu thực tế và mức độ sẵn sàng về hạ tầng của từng địa phương để đảm bảo hiệu quả đầu tư.
FSI đồng hành cùng địa phương trong hành trình chuyển đổi số cấp xã, phường
Là một trong Top 10 doanh nghiệp công nghệ chuyển đổi số hàng đầu Việt Nam, FSI đã đồng hành cùng nhiều cơ quan, địa phương trong việc xây dựng nền hành chính điện tử và chính quyền số.
FSI sở hữu năng lực toàn diện từ số hóa dữ liệu, xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin, phát triển hệ thống quản lý tổng thể, cho đến tư vấn chiến lược và đào tạo đội ngũ nhân lực số.
Một trong những minh chứng điển hình là sự hợp tác giữa FSI và xã Minh Châu (TP. Hà Nội) trong công tác chuyển đổi số cấp xã. Tại đây, FSI đã hỗ trợ hạ tầng công nghệ thông tin, tư vấn định hướng và giới thiệu mô hình quản lý thông minh, giúp chính quyền cơ sở từng bước hình thành nền hành chính tinh gọn – minh bạch – hiệu quả.
Điều này cho thấy FSI không chỉ cung cấp công nghệ, mà còn thực sự đồng hành cùng địa phương trong hành trình thay đổi tư duy quản lý, hiện đại hóa bộ máy hành chính, góp phần hiện thực hóa mục tiêu chính quyền số từ cấp cơ sở. Từ đó, một lần nữa khẳng định cam kết đồng hành cùng Chính phủ và địa phương trong việc thúc đẩy chuyển đổi số toàn dân, góp phần xây dựng một Việt Nam số an toàn, thông minh và phát triển bền vững.
Kết luận
Chuyển đổi số cấp xã, phường là nền tảng quan trọng để xây dựng chính quyền hai cấp hiện đại, minh bạch và phục vụ người dân hiệu quả. Khi công nghệ được đưa về tận cơ sở, hoạt động quản lý và cung cấp dịch vụ công trở nên nhanh chóng, thuận tiện hơn.
Với kinh nghiệm đồng hành cùng nhiều địa phương, FSI tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong hành trình thúc đẩy chuyển đổi số xã, phường – góp phần kiến tạo nền hành chính số toàn diện, gần dân và vì dân.
